Teleskop (gr.tēle-skópos – daleko widzący)

– narzędzie, które służy do obserwacji odległych obiektów poprzez zbieranie promieniowania elektromagnetycznego (np. światła widzialnego).

Pierwsze znane praktyczne teleskopy zostały skonstruowane przy użyciu szklanych soczewek w Holandii na początku XVII wieku przez Hansa Lippersheya, a wkrótce potem przez Galileusza we Włoszech. Znalazły one zastosowanie w działaniach militarnych i w astronomii.

Przez wiele lat używano zwierciadlanych teleskopów optycznych. W XX wieku opracowano nowe typy jak na przykład: radioteleskop w 1930 roku czy teleskop podczerwony w 1960 roku. Słowo teleskop odnosi się obecnie do szerokiej gamy instrumentów wykrywających różne zakresy widma elektromagnetycznego, a w niektórych przypadkach także do innych typów detektorów.

- Średnica zwierciadła lub obiektywu (apertura) - decyduje o zdolności rozdzielczej sprzętu, większe instrumenty dają zwykle większe możliwości obserwacyjne, lepszą jakość obrazu i większą ilość szczegółów

- Ogniskowa

- Światłosiła - decyduje o jasności obrazu, wynika ze stosunku średnicy obiektywu i ogniskowej.

- Powiększenie - w praktyce trudno uważać je za parametr teleskopu gdyż zależy od użytego okularu, okulary zaś zwykle są wymienne, co daje możliwość uzyskiwania różnych powiększeń.

Można je obliczyć dzieląc ogniskową obiektywu przez ogniskową użytego okularu

Teleskop optyczny

Jest zbudowany z umieszczonych w tubusie: obiektywu – skupiającego światło docierające do obiektywu i okularu – powiększającego otrzymany obraz lub umieszczonych w płaszczyźnie ogniskowej urządzeń rejestrujących obraz. Uzyskany dzięki teleskopowi optycznemu obraz można oglądać bezpośrednio przez okular, utrwalać go na kliszy fotograficznej, albo – ostatnio znacznie częściej – za pomocą detektora CCD1, można też poddawać go dalszej analizie za pomocą spektrografów2 i innych instrumentów optycznych.

Teleskop optyczny dzieli się na:

Refraktory (lunety), w których obiektywem jest soczewka lub zestaw soczewek

Reflektory (teleskopy zwierciadlane)

Odpowiednio ukształtowane obiektywy soczewkowe są stosowane w astrografach3 do fotografowania wycinków nieba. W teleskopie zwierciadlanym obiektyw jest wklęsłym (na ogół paraboloidalnym) zwierciadłem, kierującym odbite światło ku drugiemu, mniejszemu zwierciadłu, które wyprowadza je poza tubus teleskopu.

W zależności od potrzeb obserwacyjnych wykorzystuje się różne typy teleskopów optycznych, w odmienny sposób wyprowadzających odbite od głównego zwierciadła światło poza tubus:

Teleskop Newtona – przed zwierciadłem głównym umieszcza się małe płaskie zwierciadełko nachylone pod kątem 45 do osi optycznej, które wyprowadza odbite od głównego zwierciadła światło w stronę bocznego otworu w tubusie

Teleskop Cassegraina – odbite od głównego zwierciadła promienie odbijają się następnie od wypukłego hiperboloidalnego zwierciadełka ku otworowi w zwierciadle głównym

Teleskop coud – zawiera układ aż 3 dodatkowych zwierciadeł